NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
عُثْمَانُ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ
حَدَّثَنَا
ابْنُ
عُيَيْنَةَ
عَنْ يَحْيَى
بْنِ سَعِيدٍ
عَنْ
بُشَيْرِ
بْنِ يَسَارٍ
عَنْ سَهْلِ
بْنِ أَبِي
حَثْمَةَ
أَنَّ
رَسُولَ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ نَهَى
عَنْ بَيْعِ
التَّمْرِ
بِالتَّمْرِ
وَرَخَّصَ
فِي الْعَرَايَا
أَنْ تُبَاعَ
بِخَرْصِهَا
يَأْكُلُهَا
أَهْلُهَا
رُطَبًا
Sehl b. Ebî Hasme'den
rivayet edildiğine göre;
Rasûlullah (s.a.v.),
(taze) meyveyi hurma karşılığında satmayı nehyetti, arâyâya ise ruhsat verdi.
O; meyevenin tahmin edilerek kendi mikdarı karşılığında satılmasıdır. Taze
meyveyi (satın alan) sahipleri onu taze olarak yerler.
İzah:
Buharî, buyu'; Müslim,
buyu'; Nesâî, buyu'; İbn Mâce, ticârât; Muvatta, buyu'
Hadiste söz konusu
edilen "meyve"den maksat taze hurmadır.Çünkü konu, aynı cins malların
birbirleri mukabilinde satımı ile ilgilidir.
Yukarıdaki hadis-i
şerif izah edilirken arâyâ ile ilgili olarak yeterli bilginin verildiği
kanaatindeyiz. Yine orada, Hattâbî'nin bu hadisi ileri sürerek Şâfiîlerin
arâyâ anlayışını savunduğunu belirtmiştik.
Karşı görüşte
olanların, yani arâyâyı bir hibe olarak gören Hanefî ve Mâlikîlerin bu rivayeti
te'vil etmeleri gerekir. Çünkü ravi Hz. Nebi (s.a.v.)'in arâyâya ruhsat
verdiğini söyledikten sonra onu bir alım satım olarak izah etmiştir.
Umdetu'l-Kârî'de:
"Hadiste, bu akdin ravi tarafından "satış" diye adlandırılması;
onu "satış" olarak tasavvur etmesinden dolayıdır. Onun gerçek manada
bir satış olmasından dolayı değildir. Çünkü ariyye, (adından da anlaşıldığı
gibi) bir alışveriş değil, atiyyedir" denilmektedir. Aynî bu görüşünü;
kendisine iare edilen kişinin malı eline almadan ona sahip olamayacağını,
sahib olmadığı bir malı da satamayacağını söyleyerek kuvvetlendirmek ister.
Ancak bu, karşı görüş sahiplerini ilzam etmez. Çünkü onlar arayanın bir iare
olduğunu kabul etmezler.
Bezi sahibi de Aynî'nin
bu sözlerini aynen nakletmiş, yeni bir şey ilâve etmemiştir.
Hadisin sonundaki;
"sahipleri onu taze olarak yerler" ifadesi, akdin cevazını te'kidle
ifade için söylenmiş olsa gerektir.